Sağlık konusu tarih boyunca hep büyük bir öneme sahipti. İlkel kabilelerin hastalıklara bulduğu önlemler, bilimin ve teknolojinin ilerlemesiyle zaman içinde aklın sınırlarını zorlayacak kadar gelişti. Bugüne gelene kadar birçok aşamadan geçen tıbbın seyrini değiştiren, tarihte en önemli gelişmeler arasında yerini alan buluş aşı oldu. Modern tıbbın mucizesi olan aşı yine bir bulaşıcı hastalıktan kurtulmak için bulunuyor.
Son bir yıldır dünyayı etkisi altına alan koronavirüsten kurtulmak için tüm dünya birlik oldu, aşı çalışmaları gerçekleştiriliyor. Şimdilerde hangi ülkenin aşısının daha etkili olduğu tartışıladursun dünyayı aşı ile tanıştıran ilk ülkenin Çin olduğunu biliyor muydunuz? Tarihi kayıtlara göre aşı ilk olarak 15. yüzyılda çiçek hastalığından kurtulmak için Çinliler tarafından bulundu. Hastalıktan iyileşmiş bir insanın kıyafetleri sağlam bir insana giydirilip onun aşılanması sağlanıyordu. Bu şekilde aşılanan kişi yaklaşık bir hafta içinde ateşleniyor ve hafif bir hastalık geçirip çiçeğe karşı bağışıklık kazanıyordu. Çinliler bu uygulamayla binlerce hayatı kurtardılar.
TÜCCARLAR BU TEKNİĞİ TÜM DÜNYAYA YAYDI
Ticaret yapan tüccarlar gezdikleri her ülkeye bu tekniği yaydılar. Böylelikle İstanbul’a kadar geldi. İstanbul’da gönüllü kişiler üzerinde bu teknik uygulandı. İngiltere’ye gelince İngiliz kraliyet hekimleri bu uygulamayı saçma buldular ve İngiltere’ye girmesine izin vermediler. Bu süreçte Osmanlı Büyükelçisi Edward Wortley Montagu’nun eşi Lady Montagu çiçek hastalığının tüm özelliklerini gözlemledi. Bu işlemin yapıldığı çocukların hasta olmadığını görünce kendi çocuklarına da yaptırdı. Gözlemlerini ve çocuklarına uygulanan işlemi yazdığı mektuplarla İngiltere’ye bildirdi.
İNGİLTERE AŞIYI YENİDEN YORUMLADI
Mektuplar neticesinde Edward Jenner adlı bilim adamı çiçek aşılamasında farklı bir bilimsel yöntem geliştirdi. Kendi adıyla alınacak olan ‘‘Jenner Metodu’’ 1796 yılında aşılama konusunda bir dönüm noktası oldu. Ülkemizde de 1800’lerde daha etkili ve daha az zararlı olan Jenner tipi vaksinasyon uygulamaları başlamıştır. 1840’tan itibaren başvuran çocuklara çiçek aşısı uygulanmıştır. Yine bu dönemde çiçek aşısı yapmak üzere aşıcıların yetiştirilmesi gündeme gelmiştir. 1868 yılında çıkan bir kanunla doğumdan itibaren ilk üç ay içinde çiçek aşısı uygulanması zorunlu hale getirilmiştir.
100 YIL SONRA ÖNEMLİ BİR BULUŞ DAHA
Çiçek aşısının geliştirilmesi ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilmesinin ardından Louis Pasteur 100 yıl sonra, enfeksiyon hastalıklarının kaynağının mikroplar olduğunu keşfetti. Devamında kuduz aşısını geliştirdi. Böylece çiçek hastalığı ile başlayan aşı serüveni, bu büyük buluşla gelişerek, onlarca ölümcül hastalığın aşılarla kontrol altına alınmasının yolunu açmıştır.
AŞIDAN ÖNCEKİ BÜYÜK SALGINLAR
- Veba salgınları 1346 – 1352’de Avrupa nüfusunun dörtte birinin ölümüne yol açtı.
- 1618 yılında 20 milyon olan Meksika’daki İnka nüfusu çiçek hastalığı nedeni ile 1,6 milyona düşmüştü.
- 1779’da Hawai’de nüfus tifo nedeniyle 500 binden 84 bine düştü.
- 1880’lerde Kanada’da her 100 yerliden 9’u tüberküloz hastasıydı.
- 1. Dünya Savaşı sonrası 21 milyon kişi grip nedeniyle hayatını kaybetti.
Tüm Dünyanın gözleri onun üzerinde: Covid-19 Aşısı
Geçtiğimiz yıl Çin’in Wuhan kentinde baş gösteren ve çok kısa sürede tüm dünyaya yayılan Covid – 19 salgını hala devam ediyor. Dünya üzerinde çok sayıda insana bulaşan ve çok sayıda can alan bu virüsle ilgili gözler bilim adamlarına çevrildi. Farklı ülkelerden tek tek sevindirici haberler gelmeye başladı. Bilim insanlarının bir sene gibi kısa bir sürede gerçekleştirdiği çalışmalar yavaş yavaş sonuç verdi. Önce Çin, arkasından Almanya, Rusya ve Amerika sevindirici haberler paylaştı. Ülkemizde de faz aşamasına gelen aşı çalışmaları tüm hızıyla devam ediyor. Geçtiğimiz ay Çin’den gelen ilk parti aşıyla sağlık çalışanlarımız aşılarını oldu. Aşı konusunda Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen önem sırasına göre aşılama işlemleri devam edecek.
COVID-19 AŞI ÇEŞİTLERİ
Covid-19 aşılarının tümü vücudun bağışıklık sistemine Covid-19’a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğretecek şekilde tasarlanmıştır.
- Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan etkisizleştirilmiş virüs içeren aşılar (İnaktif aşılar).
- Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan zayıflatılmış virüs içeren aşılar (Canlı atenüe aşılar).
- Güvenli bir şekilde bağışıklık yanıtı oluşturmak için Covid-19 virüsünün yapısını taklit eden protein parçalarını kullanan protein bazlı aşılar.
- Güvenli bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün RNA parçacıklarını taşıyan hastalık yapıcı etkisi olmayan virüslerin kullanıldığı viral vektör aşıları.
- Kendi başına güvenli bağışıklık yanıtı oluşturan protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA ve DNA parçacıklarını kullanan son teknoloji bir yaklaşım olan m-RNA ve DNA aşıları.
Aşılar üretici firmadan alınıp, aşılanacak kişiye uygulanana kadar tüm sağlık kuruluşlarında soğuk zincir sistemi içerisinde, uygun ısı aralığında korunmakta ve sistem ATS ile sürekli izlenmektedir.
ŞİMDİYE KADAR BAŞARI İLE SONUÇLANAN AŞILAR VE SÜRELERİ
- Kuduz – 4 yıl, 1881-1885
- Kızamıkçık – 7 yıl, 1962-1969
- Boğmaca – 8 yıl, 1906-1914
- Kızamık – 9 yıl, 1954-1963
- Grip – 14 yıl, 1931-1945
- Japonensefaliti – 20 yıl, 1934-1954
- Çocuk felci – 20 yıl, 1935-1955
- Tüberküloz – 21 yıl, 1900- 1921
- Kabakulak – 22 yıl, 1945- 1967
- İnsan papilloma virüsü – 23 yıl, 1983-2006
- Hepatit A – 24 yıl, 1967-1991
- Rotavirüs – 26 yıl, 1980-2006 n
- Çiçek hastalığı – 26 yıl, 1770-1796
- Sarıhumma – 27 yıl, 1912-1939
- Kolera – 30 yıl, 1854-1884
- Su çiçeği hastalığı – 34 yıl, 1954-1988
- Hepatit B – 38 yıl, 1943-1981
- Keneyle geçen ensefalit – 39 yıl, 1937-1976
- Difteri – 40 yıl, 1883-1923
- Tetanos – 40 yıl, 1884-1924
- Hemofilus influenza – 44 yıl, 1933-1977
- Tifo – 58 yıl, 1838-1896
- Pnömokok – 66 yıl, 1911- 1977
- Menenjit – 68 yıl, 1906-1974
Comments are closed.